Rəqəmlər və formaların emosional təsiri-Psixoloji və mədəni assosiasiyalar

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 20:32 14.05.2025

Rəqəmlər və formalar təkcə məntiqi və funksional anlayışlar deyil, eyni zamanda insanların şüuraltında emosional və simvolik məna daşıyan vizual elementlərdir. Məncə, bu elementlərə olan münasibət yalnız şəxsi zövqlərlə izah oluna bilməz — burada həm mədəniyyətlərarası təsirlər, həm də neyropsixoloji mexanizmlər önəmli rol oynayır.

 

Bu mövzu ilə bağlı "İnformator.az"a açıqlamasında psixoloq Almara Ağaqızı bildirib ki, insanların müəyyən rəqəmlərə emosional mənalar yükləməsi həm fərdi, həm də mədəni amillərlə izah oluna bilər:

 

"Fikrimcə, rəqəmlərə emosional yük verilməsi çox vaxt mədəni simvollar sistemi və fərdi həyat təcrübəsi ilə bağlıdır. Məsələn, Şərq mədəniyyətlərində “8” rəqəmi bolluq və sonsuzluqla əlaqələndirilir, çünki onun forması sonsuzluğu xatırladır. Amma “4” rəqəmi Çində ölümlə əlaqələndirilir, çünki “dörd” sözünün tələffüzü “ölüm” sözünə bənzəyir. Bu isə onu göstərir ki, rəqəmlərin emosional yüklənməsi səs, simvol və mədəni assosiasiyalarla formalaşır.

 

Deyərdim ki, fərdi təcrübə də bu münasibətdə güclü rol oynayır. Əgər insan üçün müəyyən bir tarix — məsələn, 13 may — xoş bir hadisə ilə bağlıdırsa, onun üçün “13” rəqəmi şanslı ola bilər. Halbuki ümumi inanca görə “13” rəqəmi bədbəxtlik simvolu hesab olunur. Bu, bir daha sübut edir ki, insanların rəqəmlərə münasibəti həm şəxsi emosional təcrübələrin, həm də kollektiv inanc sistemlərinin vəhdətidir".

 

Həmçinin psixoloq bildirib ki, formalara qarşı insanların instinktiv olaraq daha çox müsbət və ya mənfi münasibət göstərməsi müşahidə olunur və bu reaksiyaların neyropsixoloji əsasları var:

 

"Formalar məsələsinə gəldikdə isə, fikrimcə, insan beyni yumşaq, dairəvi formalara daha pozitiv reaksiya verir. Bu, neyropsixologiyada “vizual rahatlıq prinsipi” ilə izah olunur. Beyin iti bucaqlı formaları potensial təhlükə siqnalı kimi qavrayır. 2012-ci ildə keçirilmiş tədqiqatda iştirakçılara müxtəlif formalı obyektlər göstərilmiş və müşahidə edilib ki, dairəvi formalar beyində daha az qorxu reaksiyası doğurur, halbuki iti bucaqlı formalar amigdalanın — yəni qorxu və təhlükə hissini idarə edən beyin bölgəsinin — aktivliyini artırır.

 

Məncə, bu fenomenin kökləri insanın təkamül tarixində gizlidir. İbtidai insan üçün iti uclu obyektlər (məsələn, dişlər, silahlar, tikanlar) təhlükə mənbəyi idi. Bu instinkt bu gün də mebel dizaynından tutmuş loqotiplərə qədər bir çox sahədə insanların forma seçiminə təsir göstərir.

 

Deyərdim ki, bu məlumatlar psixologiyada simvol və formaların təsiri ilə maraqlananlar üçün olduqca əhəmiyyətlidir. Çünki insanların gündəlik həyatında rastlaşdığı simvollar — istər rəqəm, istər forma — onların emosional halına və qərar qəbuletmə proseslərinə təsir göstərə bilər".

 

Nigar Həsənzadə